Dla omówienia kwestii odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez dziecko zasadnicze znaczenie ma jego wiek. Kodeks cywilny w art. 426 stanowi, iż małoletniego, który w chwili dokonywania czynu niedozwolonego nie ukończył 13 lat, nie obciąża obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody (gdy dziecko miałoby odpowiadać na zasadzie winy). W takim przypadku zgodnie z art. 427 Kodeksu cywilnego, na tym kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można, ciąży obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru.
Jak wynika z powyższego za szkodę wyrządzoną przez dziecko do lat 13 odpowiadać będą osoby zobowiązane do nadzoru nad dzieckiem jeśli istnieje związek przyczynowy pomiędzy działaniem dziecka a szkodą, wina w nadzorze oraz związek przyczynowy pomiędzy wadliwym wykonywaniem nadzoru a szkodą. Dodać należy również, że działanie dziecka, które ma pociągać za sobą odpowiedzialność nadzorującego musi być bezprawne (dziecko nie może działać np. w ramach obrony koniecznej).
Ustawowy obowiązek nadzoru obciąża m.in. rodziców, opiekuna, szkoły, przedszkola, domy dziecka, domy poprawcze, internaty. Osobami zobowiązanymi do nadzoru nad dzieckiem są oczywiście w pierwszej kolejności rodzice. Rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej nie ma obowiązku nadzoru przewidzianego w omawianym przepisie. Rodzic mający ograniczoną władzę rodzicielską będzie odpowiadał w zależności od zakresu praw i obowiązków ustalonych w sentencji orzeczenia sądu ograniczającego władze rodzicielską. Podmiotami zobowiązanymi do nadzoru są także pracownicy oświaty – nauczyciele, wychowawcy. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 września 1971 r., I CR 260/71 cały teren szkoły w czasie, gdy odbywają się zajęcia, pozostaje pod jej opieką i nadzorem, wobec czego obowiązek należytego nadzoru obciąża szkołę również w stosunku do młodzieży, która nie ma zlecenia zajęć dodatkowych, ale w czasie gdy szkoła jest czynna, ma możność przebywania na szkolnym boisku. Do podstawowych obowiązków administracji szkolnej należy zapewnienie bezpieczeństwa młodzieży szkolnej w czasie jej przebywania w szkole. Takie same wymagania dotyczą administracji przedszkoli. Obejmują one w szczególności obowiązek zastosowania takich urządzeń przeznaczonych do ćwiczeń i zabaw dziecięcych, których konstrukcja zapewnia dzieciom pełne bezpieczeństwo i nie grozi nieszczęśliwym wypadkiem. Jeżeli korzystanie z tych urządzeń grozi niebezpieczeństwem, to Skarb Państwa nie może uwolnić się od odpowiedzialności za szkodę poniesioną przez dziecko w następstwie ich używania (art. 417 k.c.) przez powołanie się na to, że urządzenia te zostały wykonane przez przedsiębiorstwo lub zakład, które w zakresie swej działalności gospodarczej wyrabiają tego rodzaju przedmioty (tak wyrok SN z dnia 16 stycznia 1974 r., II CR 482/73, OSNCP 1975, nr 2, poz. 26). Jak wynika zaś z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2011 r., II CSK 392/10 nauczyciele mają obowiązek zrobić wszystko, by nie dochodziło do nieszczęśliwych wypadków w placówkach oświatowych. Obowiązek przestrzegania niezbędnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa młodzieży w szkole nie ogranicza się do wydania konkretnych nakazów, czy zakazów wynikających wprost z przepisów szczegółowych, lecz polega na stosowaniu - wynikających z zasad ogólnych - wszelkiego rodzaju środków ochrony przez nauczycieli wobec powierzonych ich pieczy uczniów. Zasady te powinny być honorowane w stosunkach szkolnych zarówno ze względu na bezpieczeństwo uczącej się młodzieży, jak i dla celów wychowawczych, polegających na wytworzeniu nawyku poszanowania własnego i cudzego bezpieczeństwa.
Podkreślić należy, że zgodnie z § 14 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U 2003. Nr 6, poz 69) przerwy w zajęciach uczniowie mają obowiązek spędzać pod nadzorem nauczyciela.
Podmiotami odpowiedzialnymi za szkodę wyrządzoną przez dziecko są również osoby wykonujące tzw. stałą pieczę nad osobą dziecka. Piecza ta musi mieć charakter stały, nie zaś tylko dorywczy. Z reguły chodzić tu będzie o sytuacji kiedy dzieckiem opiekują się dziadkowie, starsze rodzeństwo czy też ojczym, macocha.
Art. 427 Kodeksu cywilnego wprowadza domniemanie tego, że osoba mająca obowiązek sprawować nadzór jest winna dopuszczenia do zaistniałego zdarzenia, z którego powstała szkoda i że przyczyną powstania szkody jest właśnie złe sprawowanie pieczy nad osobą dziecka. Wynika z tego, że to nie poszkodowany ma udowadniać w/w okoliczności, lecz nadzorujący, aby uwolnić od odpowiedzialności, musiałby wykazać, że nadzór był sprawowany należycie i zachował się zgodnie z ciążącymi na nim obowiązkami. Dla przykładu podać należy, że orzecznictwo przyjęło, że w czasach, gdy z reguły oboje rodzice pracują zawodowo, nie można wymagać od nich, aby nadzorowali każdy krok swoich dzieci, jeśli specjalne zachowanie dzieci tego nie uzasadnia. W szczególności brak dozoru ze strony osób starszych nad zabawą dzieci 12-13-letnich, nie może być poczytany za brak nadzoru w rozumieniu art. 427 k.c. (wyrok SN z dnia 24 września 1971 r., II CR 375/71, LEX nr 6991). Odnosząc się zaś do odpowiedzialności szkół SN w wyroku z dnia 5 sierpnia 1971 r., I CR 301/71, OSPiKA 1972, nr 2, poz. 32 stwierdził, iż szkoła ma prawo bronić się przed zdarzającymi się przejawami dążenia do nieusprawiedliwionego przerzucenia na nią opieki nad dziećmi, jednak obrona taka nie może prowadzić do sytuacji, w której dziecko, zwłaszcza w młodszym wieku, byłoby z tego powodu w ogóle pozbawione pieczy. Wymaga to więc takiego zorganizowania pracy szkoły, by na jej terenie mogli znajdować się tylko uczniowie, którzy są do tego uprawnieni i względem których funkcjonariusze szkoły mają możność sprawowania nadzoru, w zakresie niezbędnym ze względu na ich wiek.
