Ochrona własności, zwana inaczej „petytoryjną”, przewidziana została w Konstytucji RP, która w art. 21 stanowi, że Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia, natomiast kompleksowe uregulowania w tym zakresie zamieszczone zostały głównie w Kodeksie cywilnym, który przewiduje, że ochronę petytoryjną zapewniają dwa podstawowe roszczenia: windykacyjne i negatoryjne.
W drodze roszczenia windykacyjnego, według art. 222 § 1 Kodeksu cywilnego „właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje (...) uprawnienie do władania rzeczą”. Dotyczy to zatem przypadków, gdy ktoś bezprawnie włada rzeczą, pomimo że nie przysługuje mu prawo własności ani też inne uprawnienie do władania nią, jak np. dzierżawa. W takiej sytuacji właściciel chcąc odzyskać swoją rzecz może wezwać osobę naruszającą jego prawo ażeby rzecz mu wydała a w razie braku reakcji z jej strony skierować do sądu pozew o ochronę własności, w którym wskaże, iż żąda wydania określonej rzeczy. Występując z roszczeniem windykacyjnym należy ponadto udowodnić fakt własności. W przypadku nieruchomości co do zasady wystarczy wykazać się wpisem w księdze wieczystej. Sądem właściwym w przypadku roszczenia windykacyjnego w stosunku do nieruchomości jest sąd właściwy dla jej położenia, natomiast dla rzeczy innych niż nieruchomości sąd właściwy co do zasady według miejsca zamieszkania pozwanego.
Roszczenie negatoryjne przysługuje natomiast przeciwko osobie naruszającej prawo własności w inny sposób niż pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą i polega na tym że może on żądać przywrócenia stanu zgodnego z prawem oraz żądać zaniechania naruszeń. Przywrócenie stanu zgodnego z prawem może polegać np. na żądaniu rozebrania płotu czy nawet budynku wzniesionego na cudzym gruncie lub z przekroczeniem granic gruntu sąsiedniego, zasypania wykopu, który zagraża budynkowi stojącemu na sąsiedniej nieruchomości, zabrania materiałów złożonych na cudzej nieruchomości. W ramach żądania zaniechania naruszeń można żądać zakazania bezprawnego przechodzenia lub przejeżdżania przez grunt, wypędzania na niego bydła, prowadzenia budowy na cudzym gruncie, czerpania wody ze źródła lub studni znajdującej się na cudzym gruncie.
Zarówno w wypadku roszczenia windykacyjnego jak i negatoryjnego z roszczeniem może wystąpić właściciel lub współwłaściciel. Powyższe roszczenia nie ulegają przedawnieniu gdy dotyczą własności nieruchomości.
Oprócz roszczenia windykacyjnego i negatoryjnego właścicielowi w związku z ochroną prawa własności przysługuje także roszczenia uzupełniające, które stanowią formę odszkodowania dla właściciela za korzystanie z jego rzeczy. Roszczenia uzupełniające przedawniają się z upływem roku od zwrotu rzeczy (ale nie później niż z upływem lat 10) i uzależnione są od złej lub dobrej wiary osoby, która naruszyła prawo własności. Z dobrą wiarą mamy do czynienia w przypadku, gdy osoba która narusza prawo własności pozostaje w błędnym ale usprawiedliwionym przekonaniu, że przysługuje jej określone prawo. Zła wiara występuje natomiast wtedy gdy ktoś wie albo powinien wiedzieć przy zachowaniu należytej staranności, że prawo do cudzej rzeczy mu nie przysługuje (np. gdy w księgach wieczystych jako właściciel nieruchomości wpisana jest inna osoba). W przytłaczającej większości przypadków będziemy mieć do czynienia ze złą wiarą posiadacza. W takim przypadku będziemy mogli od samoistnego posiadacza w złej wierze żądać:
